Ισχύει η χειρόγραφη διαθήκη εν έτει 2025;

Η διαθήκη, ως μονομερής, ατομική, αυτοπρόσωπη και ανάκλητη δικαιοπραξία αιτία θανάτου, ρυθμίζεται από τις διατάξεις των άρθρων 1710 επ. του Αστικού Κώδικα. Το ελληνικό δίκαιο προβλέπει τρεις κύριους τύπους τακτικών διαθηκών: τη δημόσια, την ιδιόγραφη και τη μυστική, καθώς και τις έκτακτες διαθήκες, οι οποίες επιτρέπονται μόνον υπό εξαιρετικές περιστάσεις και περιορίζονται χρονικά. Δεν είναι λίγοι μάλιστα αυτοί που αναρωτιούνται αν ισχύει η χειρόγραφη διαθήκη εν έτει 2025. Η ιδιόγραφη διαθήκη, κοινώς αναφερόμενη ως χειρόγραφη διαθήκη, εξακολουθεί να αποτελεί έγκυρη μορφή διάθεσης εν έτει 2025, εφόσον πληρούνται οι κατά νόμο οριζόμενες προϋποθέσεις εγκυρότητας.

Υπό ποιες προϋποθέσεις ισχύει η χειρόγραφη διαθήκη;

Σύμφωνα με το άρθρο 1721 Α.Κ., η ιδιόγραφη διαθήκη, προκειμένου να παράγει έννομα αποτελέσματα, πρέπει να συντάσσεται εξ ολοκλήρου με το χέρι του διαθέτη, να φέρει την ιδιόχειρη υπογραφή του και να αναφέρει κατά τρόπο σαφή και αναμφίβολο την ημερομηνία σύνταξής της. Ο νόμος απαιτεί την πλήρη ιδιόχειρη καταγραφή του κειμένου, ώστε να διασφαλίζεται η προσωπική βούληση του διαθέτη και να αποκλείεται η αλλοίωση ή υποκατάσταση της δήλωσής του από τρίτους. Η παράλειψη οποιουδήποτε εκ των ανωτέρω στοιχείων συνεπάγεται ακυρότητα της διαθήκης. Η ιδιόγραφη διαθήκη δεν υπόκειται σε συμβολαιογραφικό τύπο ούτε απαιτεί την παρουσία μαρτύρων κατά τον χρόνο σύνταξης. Ωστόσο, για λόγους ασφάλειας, ο διαθέτης μπορεί να την παραδώσει σε συμβολαιογράφο προς κατάθεση σε ειδικό φάκελο, γεγονός που διευκολύνει τη διασφάλιση και τη δημοσίευσή της μετά το θάνατό του.

Η έλλειψη ημερομηνίας καθιστά τη διαθήκη άκυρη, εκτός αν μπορεί να προσδιορισθεί με βεβαιότητα ο χρόνος σύνταξης από άλλα αποδεικτικά στοιχεία, σύμφωνα με το άρθρο 1723 Α.Κ. Ειδικότερα, η ημερομηνία είναι κρίσιμη, διότι επιτρέπει τη διαπίστωση της ικανότητας διάθεσης κατά τον χρόνο σύνταξης και την επίλυση ζητημάτων συγκρούσεως μεταξύ περισσότερων διαθηκών.

Η ικανότητα διάθεσης και η ερμηνεία της βούλησης του διαθέτη

Πέραν της τήρησης του τύπου, για να ισχύει η χειρόγραφη διαθήκη απαιτείται ο διαθέτης να έχει ικανότητα διάθεσης κατά τον χρόνο σύνταξης, όπως ορίζεται στο άρθρο 1719 Α.Κ. Ο διαθέτης πρέπει:

• Να έχει συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας.
• Να μην τελεί υπό διανοητική διαταραχή που αναιρεί την ικανότητά του να διαμορφώσει ελεύθερη και συνειδητή βούληση.

Η ικανότητα διάθεσης αποτελεί αντικείμενο έντονων δικαστικών αμφισβητήσεων, ιδίως σε περιπτώσεις ηλικιωμένων διαθετών ή όταν η διαθήκη διαφοροποιείται αισθητά από προγενέστερες δηλώσεις βουλήσεως. Η εκτίμηση της πραγματικής βούλησης γίνεται κατά τις διατάξεις του άρθρου 1732 Α.Κ., με γνώμονα τα αποδεικτικά στοιχεία και όχι τυπικά μόνο την κατά γράμμα διατύπωση.

Η διαδικασία δημοσίευσης και κήρυξης κύριας

Η χειρόγραφη διαθήκη, για να καταστεί εκτελεστή, πρέπει να υποβληθεί στη νόμιμη διαδικασία δημοσίευσης και κήρυξης κύριας, σύμφωνα με τα άρθρα 1769 και 1774 Α.Κ. και τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (άρθρα 820 επ.). Συγκεκριμένα:

• Το πρόσωπο που τηρεί ή βρίσκει τη διαθήκη οφείλει να την καταθέσει αμελλητί στο Ειρηνοδικείο της τελευταίας κατοικίας του διαθέτη.
• Ορίζεται δικάσιμος για τη δημοσίευση.
• Η διαθήκη ανοίγεται ενώπιον του Ειρηνοδίκη, καταχωρίζεται στα βιβλία, και αντίγραφό της χορηγείται στους ενδιαφερομένους.

Η κήρυξη κύριας γίνεται με απόφαση του Ειρηνοδικείου, το οποίο διαπιστώνει ότι η διαθήκη πληροί τις ουσιώδεις διατυπώσεις εγκυρότητας. Η διαδικασία αυτή είναι απαραίτητη, ακόμη και αν δεν αμφισβητείται το κύρος της διαθήκης.

Ισχύει η χειρόγραφη διαθήκη αν είναι σε ηλεκτρονική μορφή;

Η απάντηση στο ερώτημα αν ισχύει η χειρόγραφη διαθήκη αν συνταχθεί ηλεκτρονικά η απάντηση είναι αρνητική. Το ελληνικό δίκαιο, μέχρι και το 2025, δεν προβλέπει την ηλεκτρονική διαθήκη ως έγκυρη μορφή. Η εκτύπωση ή η πληκτρολόγηση στο ηλεκτρονικό μέσο δεν πληροί την προϋπόθεση ιδιόγραφης καταγραφής. Ακόμη και η υπογραφή με ηλεκτρονικό τρόπο δεν θεραπεύει το ελάττωμα, εφόσον το σώμα του κειμένου δεν έχει γραφεί εξ ολοκλήρου με το χέρι. Συνεπώς, για να ισχύει η χειρόγραφη διαθήκη, είναι απαραίτητο να καταρτιστεί με ιδιόχειρη γραφή σε έγχαρτο μέσο.

Τι κινδύνους ενέχει η ιδιόγραφη διαθήκη

Παρόλο που ισχύει η χειρόγραφη διαθήκη και το 2025, παρουσιάζει ορισμένους εγγενείς κινδύνους:

• Υπάρχει αυξημένη πιθανότητα να χαθεί ή να καταστραφεί.
• Συχνά παραλείπεται η ημερομηνία ή υπάρχουν ασάφειες στη διατύπωση.
• Διευκολύνεται η αμφισβήτηση της γνησιότητας.
• Μπορεί να προσβληθεί λόγω έλλειψης ικανότητας διάθεσης.
• Δεν εξασφαλίζει την τήρηση νομοθετικών διατάξεων περί υποχρεωτικής μερίδας.

Ακριβώς για τους λόγους αυτούς, η προσεκτική σύνταξη και η κατάθεση σε συμβολαιογράφο θεωρούνται καίρια μέτρα πρόληψης.

Συμπερασματικά, στο κρίσιμο ερώτημα «ισχύει η χειρόγραφη διαθήκη το 2025;», η απάντηση είναι απολύτως καταφατική: η ιδιόγραφη διαθήκη παραμένει έγκυρη και εφαρμόσιμη μορφή διάθεσης αιτία θανάτου, με την προϋπόθεση αυστηρής τήρησης των διατυπώσεων του Αστικού Κώδικα. Παρά την τυπική της ισχύ, οι πρακτικές δυσχέρειες, η πιθανότητα παραλείψεων και ο αυξημένος κίνδυνος ακυρότητας καθιστούν εξαιρετικά χρήσιμη τη συνδρομή δικηγόρου κατά τη σύνταξη, την κατοχύρωση και τη διαχείριση της διαθήκης. Η έγκαιρη νομική καθοδήγηση όχι μόνο διασφαλίζει την προστασία της περιουσίας και την εκτέλεση της πραγματικής βούλησης του διαθέτη, αλλά και περιορίζει δραστικά τον κίνδυνο μεταγενέστερων δικαστικών αμφισβητήσεων που θα μπορούσαν να ακυρώσουν την τελευταία του βούληση. Η Δικηγόρος στο Αιγάλεω Παρασκευή Βασιλοπούλου μπορεί να παρέχει σε όποιον το επιθυμεί νομικές πληροφορίες Κληρονομικού Δικαίου.